Monday 17 July 2017



1. मगह के चिरैं-चिरगुनी

उलुआ/ उल्लू - Owl
कउआ/ कौआ - Crow
कउवी -
कउअलवा = कउआ के बच्चा
कचबचइया/ कचबचिया/ कुचकुचिया -
कठखोदबा - Wood-peacker
कठजाँघिल - Painted stork
कबुत्तर - Pigeon
कबुतरी -
काकातुआ -
काग/ डेढ़कउआ - Dark crow / Raven
कोयल - Cuckoo
कोइली -
खुदबुदिया/ खुदबुदी -
गँरूड़/ गरूड़ - Garuda/ Eagle
गिद्धिन -
गीध - Vulture
गोरइया - Sparrow
चकबा/ चकेबा-
चकय चकबी -
चकोर - Chukar
चनगुदरी चनबादुर  चमगुदड़ी - Bat
चातक -
चाहा -
चील्ह - Eagle, Kite
चुनमुनियाँ -
चुहचुहिया -
चूजा = मुरगी के नवजात बच्चा - Chicken
जाँघिल -
टिटहीं - Red wattled lapwing
डोमकउआ - Raven
तित्तिर - Gray francolin / Partridge (Black)
तोंता/ सुग्गा - Parrot
धनकुटनी - Common hoopoe
धपछु/  धपचुहिया/ धपचुही -
धोबिनियाँ -  River Laping
पंडुक/ पँढ़ुकी - Dove
पझाड़ -
पनकउआ/ पनडुब्बा - Cormorant /Oriental Darter
पपिहरा/ पपिहा/ कोएल - Euckoo
बगुला - Great Egret
बगेरी/ गोरइया - House Sparrow
बटेर - Quail
बत्तक/ बत्तख -  Drake
बतकी - Duck
बाज - Falcon/ Hawk
बाया - Weaverbird
बुलबुल - Nightingale
भदबी चिरैं/ भरगो चिरैं -
मछलोकबा - Osprey
महोखा - Crow Pheasant/ Greater Coucal
मुरगा - Cock
मुरगी - Hen
मुरगावी/ वनमुरगी – Jungle fawl
मैना - Mynah
मैनी -
मोर - Pea Cock 
मोरनी - Pea hen
ललमुनियाँ - Red Avadavat
लिलकंठ/ निलकंठ - Indian Roller/ Magpie
वनतित्तिर -
सारस - Crane
सामा -
सुग्गा/ तोंता- Parrot
सोन चिरैंयाँ - Indian Bustard
हंस - Swan
हरिअल/ हारिल - Leaf bird
हिरामन तोंता - Macaw
हुदहुदिया - Common Hoopoe



2. मगह में मिले वली "मछली"


"मछली" मगध के लोग-बाग ले खाली आहार के चलते नञ्, बल्कि नेग-जोग के दृष्टि से भी सकुन्नत के चीज मानल जा है। तभिए तो घर से बाहर निकलते बखत, अपने के शुभ चाहे वलन अपने से कहऽ हथिन - "दही- मछली लेले अइहऽ"! आउ आझ के पीढ़ी तो बस, एक्वेरियम के दिवाना है! ताज्जुब नञ् कि आवे वला दिन में घरा-घरी एक्वेरियम हो जाय। बकि हियाँ मगह में पालल आउ पावल जउन मछली के नाम के चरचा कर रहलिए हे ई हमर खान-पान में शामिल है।

अँड़ुआरी
इचना - Prawn
कतला/ कतरा - Catla/ Katle
कबय/ केबय - Perch Climbing
कालगोच
गगरा
गरचुट्टी
गरय
गुल्ला
गैंची
गोड़ला
गोस्ता
गोहमर
चेंगा
चेंदरा
चेल्हकड़/ चेल्हबा
छेही
जासर
टेंगरा/ टेंगटा
डोरीबा/ डोरी - Snake Head
तेलपक
दँतुली - Denticle Herring
धँधोरी/ धँधौरी/ धँधवा/ धोंधरीबा/ धोंधारी
नैनी
पख्ता
पटमल्ला
पतसिया/ पतासी
पथलचट
पप्पा
पोठवा/ पोठिया
बाटा
बामछ
बामी - Snake Head
बीकेट
बोआरी/ बोबारी
मरइया
मांगुर
यर
रिट्ठा
रेहू/ रोहू - Carp
लादुस
सरनी
सिंघिन/ सिंघिल/ सिंघी
हिलसा - Shad Indian
 
 (नोटः - तेलपिया, पंगेसियस आउ बीकेट आदि विदेसी नस्ल के मछली है, जेकरा बिजनसिया लोग खूब पाल रहलथिन हें। )


3. मगह में पावल जाय वला साँप

साँप सरीसृप ग्रुप (रेंग के चले वला) के प्राणी है। दुनियाँ में लगभग 270 साँप के प्रजाति पावल जा है। जेकरा में लगभग 30 साँप रहरीला होवऽ है। गेहुमन दुनियाँ के सबसे जहरीला साँप है। बाकि करैता में सबसे जादे बिख पावल जा है।
भारत में साँप काटे से प्रत्येक साल लाखो मौत हो जा है। अफसोस के बात है कि एकरा में से अधिकांश आदमी के मौगत खाली - "साँप काट लेलक हे" एकर हद्दस से हो जा है। पहिले साँप काट लेला के बाद लोग झाड़-फूक में लटकल रह जा हलथिन आउ पूरा शरीर में जहर फैल जा हलइ; बकि अब धीरे-धीरे लोग इलाज के ओर बढ़ रहलथिन हें। जे से मौत के संख्या में कमी आ रहले हे्। मगध में पावल जाय वला साँप के प्रजाति है -
अजगर/ अजदाह - Python
करैत/ करैता - Krait
खचड़बा (गेहुमन) - Cobra
गेहुमन/ गोहुमन/ गोहुमन्ना - King Kobra
चौंकीबा (अजगरे के एक प्रजाति) - Python
डोंड़बा -
तेलिया-
थुथुरबा -
दू मुहीमा/ दुमुहियाँ- Common Sand Boa
धमिनियाँ/ धामिन - Rat Snake
नाग - Cobra/ Naja Naja
नागिन -
पनधामिन - Water Rat Snake
बंडा/ बंढा -
बहिरा -
सँखड़बा/ साँखड़ -
सुगा पंखिया/ सुगा पंखी/ सुगाबा - Pit Viper/ Golden Tree gliding snake
हरहरबा/ हुरहुरबा -

(एकरा में अजगर सबसे बड़ा आउ तेलिया सबसे छोटा साँप है। साँप के बच्चा के पोआ कहल जा है।)


 

 








No comments:

Post a Comment